آسمان شب، تاریک تر از همواره زیر سایه آلودگی نوری - تور بالی اندونزی

حامد میرزاخلیل در گفت و گو با خبرنگاران با اشاره به ماهیت آلودگی نوری اعلام کرد: زمانی که از بعد روانشناختی به مسئله آلودگی نوری نگاه می کنیم متوجه ترس بشر از تاریکی می شویم. این ترس همیشه سبب شده است تا انسان در پی روشنایی بیش از حد و بعضا مضر باشد. طبق تعریف منجمان، آلودگی نوری به نورهای فزاینده گفته می گردد که درخشش ستارگان را کم فروغ می نماید اما طبق تعریفی که میان بیولوژیست ها رایج است، آلودگی نوری، نورهای آزار دهنده ای هستند که شب را از حالت طبیعی خود خارج می نماید.

یک کارشناس آلودگی نوری اضافه نمود: در واقع نوری که به صورت نادرست از آن استفاده گردد، سبب ایجاد آلودگی نوری خواهد شد. هر گونه استفاده غیرمعمول از منابع نوری خارج از استاندارد جدول های شدت روشنایی، باعث پدید آمدن آلودگی نوری می گردد. آلودگی نوری نه تنها در فضای شهر و خارج از خانه بلکه درون فضای بسته هم قابل تعریف است.

آلودگی نوری، یکی از پیامدهای دسترسی آسان به انرژی

میرزاخلیل با بیان اینکه در کشور ما همچون بسیاری از کشورها، مقرون به صرفه قیمت بودن انرژی باعث مصرف بی رویه آن شده است، توضیح داد: منشا نوری که در کشور ما فراوری و باعث آلودگی نوری می گردد، سوخت های فسیلی است علاوه بر این متاسفانه برخی مردم عادی و حتی برخی مسئولان بدون دانش کافی راجع به نوع منبع نوری که از آن استفاده می نمایند، محصولات و لامپ های پرمصرف می خرند.

وی یادآور شد: برای فراوری نور انرژی زیادی مصرف می گردد که اغلب از سوخت های فسیلی به دست می آید. در نتیجه استفاده از محصولات ناکارآمد سبب اتلاف انرژی خواهد شد. از سوی دیگر رشته مهندسی روشنایی هم در کشور ما کاملا ناشناخته است و آگاهی عمومی راجع به افراد متخصص در این رشته وجود ندارد.

میرزاخلیل با اشاره به علل ایجاد آلودگی نوری گفت: آلودگی نوری عمدتا به دو دلیل است. در برخی موارد استفاده از شدت روشنایی بیش از حد احتیاج باعث آلودگی می گردد. دلیل دوم زاویه غلط تابش نور و اتلاف انرژی است. یکی از مثال های این مسئله ، بیلبوردهای تبلیغاتی است.

زندگی موجودات زنده تحت تاثیر آلودگی نوری

این کارشناس آلودگی نوری با تاکید بر اثر منفی نور نامناسب روی موجودات زنده گفت: تمام موجودات زنده از چرخه های زیستی پیروی می نمایند. گیاهان با توجه به دما و میزان نور چرخه های زیستی خود را تنظیم می نمایند. جانوران هم اغلب در تاریکی شب به خواب می فرایند. امروزه روشنایی بیش از میزان شهرها و لامپ های LED متعددی که در سطح خیابان ها دیده می گردد، تاثیر مخربی روی چرخه زیستی گیاهان و جانوران می گذارد.

میرزاخلیل اضافه نمود: آلودگی نوری در کنار تغییرات دما سبب شده بسیاری از درختان زودتر جوانه بزنند و از حالت طبیعی خود خارج شوند. کاهش تعداد درختان سایه گستر در شهر تهران نشاندهنده تاثیر آلودگی نوری، هوای آلوده و سیستم آبرسانی نادرست بر محیط زیست شهرهای بزرگ است بعلاوه آلودگی نوری باعث ایجاد مشکل برای جانورانی می گردد که در معرض این آلودگی قرار دارند. پرندگان که اغلب روی همین درختان هم زندگی می نمایند جزو موجوداتی هستند که دچار مسائل فراوانی می شوند. آلودگی نوری جهت یابی پرندگان را هم مختل می نماید. بر اساس گزارشی که چند سال پیش در مجله NATIONAL GEOGRAPHIC منتشر شد، هزاران پرنده در شهر نیویورک به همین دلیل جان خود را از دست داده اند. همین اتفاق باعث شد مقامات این شهر تصمیم به خاموشی برج ها در فصل مهاجرت پرندگان را بگیرند.

وی با اشاره به تاثیر آلودگی نوری روی جمعیت سایر موجودات زنده به خصوص حشرات گفت: طبق آماری که به وسیله پژوهشگران آلمانی منتشر شده است ، در 27 سال گذشته 75 درصد از بیومس (یک منبع تجدیدپذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست می آید) حشرات پروازی کاسته شده است بعلاوه در سطح جهانی کاهش 40 درصدی جمعیت حشرات مشاهده شده است. کاهش جمعیت حشرات از جمله زنبور، مورچه و قاب بالان هشت برابر سایر موجودات بوده است؛ این تاثیری است که آلودگی نوری برجمعیت جانوران گذاشته است.

آلودگی نوری، چالشی برای سلامت انسان

میرزا خلیل با اشاره به تاثیرات مخرب آلودگی نوری بر سلامت انسان اضافه نمود: چرخه خواب و بیداری انسان بر اساس هورمون ملاتونین تنظیم می گردد. ترشح این هورمون به میزان زیادی وابسته به نور آبی - سفید (Blue Rich) است. این در شرایطی است که انسان در حال حاضر در طول شبانه روز به صورت مداوم تحت تاثیر این نورها واقع شده است. با توجه به اینکه ترشح این هورمون تنها در طول ساعات شب انجام می گردد، وجود نور آبی- سفید سبب شده تا اختلالات خواب و مسائل دیگری نظیر از بین رفتن نظم دوره قاعدگی بانوان بیش از پیش مشاهده گردد.

وی اضافه نمود: به طور طبیعی زمانی که فرد می خواهد به خواب برود باید درمحیطی باشد که نتواند انگشتان دست خود را مشاهده کند و اگر اینگونه نباشد آن محیط از نظر نوری آلوده است . متاسفانه هم اکنون در بیشتر خانه ها ، اتاق خواب شرایط نوری نامناسبی دارد و این مسئله آسیب فراوانی به چرخه خواب و در نتیجه سیستم ایمنی فرد می رساند بعلاوه آلودگی نوری می تواند باعث ایجاد خطرات زیادی حین رانندگی گردد. خیره شدن به منبع نوری که ناشی از تابش مستقیم نور شدید به چشم است می تواند دید راننده را کاهش و ریسک اتفاقات ناگوار رانندگی را افزایش دهد.

روشن شدن افکار عمومی، راه مقابله با آلودگی نوری

میرزا خلیل در انتها آگاهی عمومی را عامل مهمی برای مقابله با آلودگی نوری دانست و گفت: برای مقابله با آلودگی نوری و کاهش تاثیرات منفی آن، آگاهی عمومی باید افزایش پیدا کند. افراد باید اتاق خواب خود را در تاریک ترین شرایط ممکن قرار دهند و نهادهای مسئول مانند شهرداری هم باید نورهای اضافی و غیرضروری را کاهش دهند بعلاوه نورهای سفید فراوری شده از چراغ های LED پراکنش بیشتری در جو زمین دارند و در نتیجه باعث تشدید آلودگی نوری می شوند. کنترل و تنظیم دقیق نور آن ها با توجه به احتیاج ما می تواند باعث کاهش چشمگیر آسمان تاب (هر نوری به جز نور اجرام سماوی که از آسمان شب به زمین بتابد) شهرها گردد.