تاثیر کرونا در بهداشت روان ایرانیان ، حالشان خوب نیست - تور بالی اندونزی

خبرنگاران - حمیدرضا بوجاریان: با شیوع ویروس کرونا در دنیا، کمتر کسی فکر می کرد این بیماری بتواند اثرات مخرب اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی از خود برجای بگذارد. بسیاری، ویروس را تنها یک بیماری گذرا مانند بسیاری دیگر از پاندمی های شیوع یافته در نسل بشر به حساب آوردند که خیلی زود، رفتنی است. اما کم کم، ویروس تاجدار اما سرکش کرونا، نشان داد به این زودی ها قصد مهار شدن ندارد. با بالا رفتن آمار ابتلا و مرگ های ناشی از بیماری، دولت ها قوانین سفت و سختی را برای جلوگیری از شیوع این بیماری بدون واکسن اتخاذ کردند؛ تدابیری که خسارت های سنگینی در پی داشت؛ هم برای دولت ها و هم ملت ها. مردم در بسیاری از کشورها تاب تحمل این خسارت ها را ندارند. این را سازمان بهداشت دنیای می گوید و از این شرایط ابراز نگرانی می نماید. این سازمان اعلام نموده است که نگرانی جدی درباره شیوع آسیب های اجتماعی در دوره پساکرونا دارد و از دولت ها خواسته است دراین باره فکر اساسی نمایند. خودکشی از مهم ترین این آسیب هاست. در ایران هم این نگرانی جدی است. اما چه اقداماتی برای پیشگیری از آسیب های روحی و روانی در دوره پساکرونا اجرا شده است؟

• بیکاری تا 5برابر احتمال خودکشی را افزایش می دهد

سیدکاظم ملکوتی، رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی در این باره می گوید:روش کنترل - پیش بینی برای کاهش خودکشی در جامعه کاملاً روشن است. الزاماتی در این حوزه وجود دارد که در صورت توجه به آنها می توان نگرانی هایی که درباره شتاب دریافت آمار خودکشی در ایران در دوره پساکرونا وجود دارد را به حداقل رساند. وی افزود:مطالعات نشان می دهد 70درصد افرادی که قصد خودکشی دارند، قصد و نیت خود را به شکل های مختلف به دوستان، اطرافیان و همکاران خود اطلاع می دهند. متأسفانه در غالب این موارد، به دلیل نبود آموزش های اجتماعی، اطرافیان موضوع را جدی نمی گیرند و حساسیتی نسبت به موضوع ندارند. ملکوتی، با بیان اینکه در دوره پساکرونا، باید نسبت به هرگونه تغییر رفتارهای فردی و روانی در افراد، حساس بود گفت: تغییر رفتارها در دوره پس از کرونا را نباید عادی نمایی کرد بلکه باید نسبت به دلایل بروز آن حساس بود و درصورت احتیاج با فرد درباره چرایی آن صحبت کرد. در موارد بسیاری، این حساسیت می تواند منجر به بیان تمایلات روانی فرد و در نتیجه جلوگیری از بروز خودکشی گردد.

رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی به نقش دروازه بانان اطلاعات مانند پدر و مادر، اولیای مدرسه و دانشگاه در کاهش آسیب هایی مانند خودکشی در جامعه اشاره نمود و افزود: مدیران مدارس، معلمان، استادان دانشگاه و پدر و مادر از جمله کسانی هستند که می توانند به کاهش آسیب های ناشی از خودکشی در جوانان یاری نمایند. این افراد باید آموزش ببینند که با دیدن نشانه های خطر، چگونه با فرد برخورد و با رفتاری منطقی به گونه ای عمل نمایند که فرد از چنین تمایلی فاصله بگیرد. وی با بیان اینکه خجالت، ننگ دانستن و ترس از بیان کلمه خودکشی در جامعه، معضلی است که سبب انکار پدیده خودکشی شده است، افزود: سازمان بهداشت دنیای، سال گذشته را سال پیشگیری از خودکشی نامگذاری کرد اما در ایران، روزی را به همین مناسبت، روز نشاط نامگذاری کردند. تا زمانی که چنین نگاهی به پدیده خودکشی میان مردم و مسئولان وجود دارد و خودکشی را آسیب اجتماعی ندانیم نمی توانیم برای مقابله با آن در دوره پساکرونا کار جدی انجام دهیم. وی افزود: پنهانکاری از وقوع خودکشی، موضوعی است که هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان و متولیان به آن دامن می زند. باید به مردم یاد داده گردد که با این پدیده چگونه برخورد نمایند. این یاد دادن احتیاجمند انسجام در برنامه ها و یاری همه ابزارهای اطلاع رسانی در این حوزه است. ملکوتی با تأکید بر اینکه بیکاری، مولود کروناست و می تواند محرکی جدی برای شیوع خودکشی در جامعه گردد، افزود: بیکاری تا 5برابر احتمال خودکشی در افراد را بالا می برد. از سوی دیگر، مسائل ناشی از مسائل اقتصادی نیز می تواند این درصد را افزایش دهد. با وجود اینکه مراکز بهداشتی و روانشناسی برای پیشگیری از آسیب های روانی در کشور کم نداریم اما، 60درصد مردم به دلیل ترس از انگ روانی بودن به این مراکز مراجعه نمی نمایند. باید خجالت مردم و ترس از انگ های اجتماعی بین مردم از بین برود تا بتوانیم در مقابل موج آسیب های اجتماعی ناشی از کرونا مقاومت کنیم.

• طرح بتا و خنثی سازی کوشش ها

رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی با بیان اینکه، کوشش های خوبی برای جلوگیری از شیوع خودکشی در وزارت علوم در حال اجراست که آموزش های ارائه شده در این طرح می تواند در دوران پساکرونا از سوی دانشجویان به نفع مردم استفاده گردد، گفت: وزارت علوم، کارگاه های ویژه همیاران سلامت روان را در سال های اخیر در دانشگاه ها به مرحله اجرا درآورده است. این کارگاه ها جزوات و روش های علمی و آموزشی مدونی برای ارائه به دانشجویان دارد. در دوران پساکرونا، با استفاده از آموزش هایی که به دانشجویان داده شده است می توان افرادی را که قصد خودکشی دارند به گفت وگو ترغیب کرد و آنها را برای استفاده از خدمات مشاوره به مشاوران ارجاع داد. وی ادامه داد:با وجود اینکه انجمن های علمی و آموزشی در طرح بتا دانشگاه ها مشارکت دارند اما، بعضی مراکز دیگر در دانشگاه ها به خنثی کردن دوره های آموزشی ارائه شده در این پروژه اقدام نموده و عملاً مانع کارایی آن می شوند.

• خوب و بد جنبه های روانی کرونا

دکتر حمید پورشریفی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی هم معتقد است، نگاه به آسیب های اجتماعی دوره پساکرونا دو وجه دارد که باید هر یک از آنها را در جای خود آنالیز کرد؛اینکه بگوییم اوضاع بدتر می گردد و دامنه آسیب های اجتماعی خیلی بالا می رود یا موضوع را جدی نگیریم و از کنار آن به سادگی عبور کنیم، دو تله ای است که باید به آن توجه کرد. آنطور که پورشریفی می گوید، کرونا می تواند بر افرادی که استعداد اختلالات روانی دارند اثر منفی داشته باشد؛کرونا اثرات روانی در مدل استرس - آسیب دارد. در این مدل، استرس می تواند افرادی را که دچار اختلالات روانشناختی هستند، تحریک کند. از این بابت احتمال اینکه کرونا افرادی را که مستعد بیماری های روانی بوده اند دچار تنش کند، افزایش داده است. او حرفش را اینطور ادامه می دهد:از منظر دیگر، دوران کرونا برای بعضی افراد حکم واکسن را داشته است. افراد یاد گرفته اند با یک استرس جدی زندگی نمایند. این مسئله می تواند برای بعضی افراد ارزش محافظت نماینده در برابر تنش های روانی نیز داشته باشد. این استاد دانشگاه، معتقد است، کم توجهی به موضوع کرونا و اثرات آن بر روح و روان افراد می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد؛ هرگونه نگاه آبرویی به مسئله خودکشی و پرهیز از گفت وگو درباره آن به بهانه جلوگیری از سیاه نمایی سبب می گردد که به موضوع خودکشی آنطور که باید و شاید پرداخته نگردد. پیشگیری از خودکشی وظیفه ای همگانی است و همه باید برای تحقق آن کوشش نمایند.

• شرایط خودکشی در ایران؛ نرمال

بسیاری نگران شیوع آسیب های اجتماعی و در رأس آن خودکشی در کشور هستند. آنطور که از اظهارنظرها درباره آمار خودکشی در ایران برمی آید، آمار افرادی که دست به خودکشی می زنند بالاست. پورشریفی اما، چنین اعتقادی ندارد و معتقد است در این حوزه ایران در شرایط بهتری نسبت به متوسط دنیای واقع شده است؛شرایط خودکشی در ایران، نسبت به دنیا شرایط مثبت تری دارد. یعنی تعداد افرادی که در ایران دست به خودکشی می زنند در مقایسه با آمارهای دنیای نرخ نزدیک به متوسط را دارد. بنابراین اگر درباره افزایش نرخ خودکشی در دوره پساکرونا صحبت می گردد، این افزایش متناسب با افزایش نرخ دنیای است و نباید ایران را از دنیا جدا بدانیم.

• راه های پیشگیری از خودکشی

پورشریفی، پیشگیری از خودکشی در افرادی که مستعد دست زدن به این اقدام هستند را احتیاجمند توجه به بعضی ظرافت ها و شکستن بعضی خطوط قرمز می داند که از ابتدا هم ایجاد آن درست نبوده است؛برای پیشگیری از خودکشی ضروری است همه ما در خصوص این موضوع به راحتی صحبت کنیم. باید درباره افکار خودکشی در افراد صحبت کرد و به کسانی که چنین افکاری دارند فرصت داد تا در خصوص دیدگاه های خود درباره خودکشی حرف بزنند. هرگونه تابوسازی، بیمارانگاری و برچسب های منفی زدن به افکار خودکشی باعث می گردد نتوانیم به این مسئله به شکل جدی ورود کنیم. او معتقد است، دانشگاه ها بهترین مکان برای بیان این افکار و اندیشه هاست اما چنین فضایی در دانشگاه ها برای تبادل اندیشه، ایجاد نشده است؛در بعضی موارد دیده می گردد حتی سخنرانی درباره خودکشی در دانشگاه ها ممنوع است. متأسفانه در بعضی زمان ها از واژه خودکشی استفاده نشده و به جای آن از واژه های دیگری استفاده می گردد. مسئولان باید این را بدانند که صحبت کردن در خصوص افکار خودکشی و عوامل ایجادنماینده آن نه تنها احتمال خودکشی را افزایش نمی دهد بلکه می تواند مانعی برای وقوع آن باشد. او ادامه می دهد:باید خودکشی را با افکار خودکشی متمایز کنیم.عادی سازی افکار خودکشی باید اتفاق بیفتد اما اقدام به خودکشی را نباید عادی سازی کرد. او معتقد است، تفکر خودکشی ممکن است در افراد زیادی وجود داشته باشد اما، این تفکر را نباید ناشی از بیماری روانی دانست؛اینکه بعضی افراد در بعضی شرایط افکار خودکشی پیدا می نمایند را نباید به ضعف یا بیماری آنها تعبیر کرد. باید به افراد گفته گردد که داشتن افکار خودکشی موضوع عجیبی نیست. پنهان کردن آن می تواند به افزایش امکان عمل به خودکشی منجر گردد و از این رو، باید درباره این افکار با یکدیگر صحبت کنیم.

• وخیم شدن حال بهداشت روان

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، به مقایسه شرایط روانی دوران قبل از کرونا و پس از آن اشاره می نماید و معتقد است، شرایط بهداشت روان جامعه وخیم تر از دوره قبل از کرونا شده است؛وضع بهداشت روان قبل از کرونا منفی بود. این وضع اکنون در دوره پساکرونا به مراتب حال بدتر و وخیم تری پیدا نموده است.خبر بدتر این است که کرونا می تواند به عنوان محرکی جدی، حس خودکشی در افراد را بالا ببرد. اما خبر خوب این است که خودکشی تنها و تنها با یک عامل اتفاق نمی افتد. افرادی که دچار مشکل اقتصادی می شوند، در صورتی که مهارت و ظرفیت حل مسئله را داشته باشند می توانند از این دوران به سلامت عبور نمایند. افرادی که چنین مهارتی ندارند و زمینه های اختلال روانی در آنها از قبل وجود داشته است باید تحت نظر روانشناسان قرار بگیرند که این امکان در شرایط موجود با بودجه های کمی که به حوزه سلامت روان در کشور اختصاص می یابد، وجود ندارد.

• برای اجرای طرح های مقابله با عوارض روانی کرونا دیر شده است

با وجود اذعان کارشناسان و متخصصان درباره عوارض جدی روانی دوران پساکرونا، تا به امروز اقدام عملی از سوی مسئولان وزارت بهداشت برای اتخاذ تدابیری برای جلوگیری از ایجاد تنش روانی بعد از دوره شیوع بیماری انجام نشده است. به گفته رئیس سازمان نظام روانشناسی، این سازمان تحلیل های خود را درباره عوارض روانی دوران پس از کرونا به مسئولان ارائه نموده است: اواخر فروردین ماه امسال، سازمان نظام روانشناسی هشدارهای لازم درباره تأثیر منفی کرونا بر مسائل روانی مردم را در قالب نامه ای به رئیس جمهور اعلام نمود. در این نامه درخواست کردیم که ستاد ویژه ای برای مسائل روانشناختی و عوارض روانی دوران پساکرونا در کشور ایجاد گردد. وی ادامه داد: رئیس جمهور اردیبهشت ماه این نامه را به وزارت بهداشت ارجاع کرد و خواهان تشکیل ستاد ویژه ای با مسئولیت سازمان نظام روانشناسی و عضویت دستگاه ها و ارگان های مرتبط شد اما، از آن موقع تا به امروز خبری از تشکیل ستاد نیست. اگر همین امروز ستاد تشکیل گردد هم دیر است. محمد حاتمی با تأکید بر اینکه دوره کرونا دوره ای کوتاه اما دوران پس از کرونا دوره ای طولانی را شامل می گردد اعلام نمود: دوره پساکرونا طولانی است و شرایط خاصی را برای مقابله با عوارض روانی ناشی از آن می طلبد.

در این دوره باید برای این عوارض که خودکشی، دیگرکشی، خشم، افسردگی، دیگر آزاری، اختلال سوگ، پرخاشگری را شامل می گردد برنامه و تدابیر لازم اندیشیده گردد. مردم در دوره پساکرونا، کم کم متوجه خسارت های اقتصادی، فرسودگی شغلی، مسائل جسمی و مانند آن می شوند. افراد در چنین شرایطی ممکن است رفتارهای تهاجمی روانی از خود بروز دهند که اگر برای آن برنامه نداشته باشیم، می تواند به مسائل جدی منجر گردد. رئیس سازمان نظام روانشناسی با تأکید بر اینکه ستاد مقابله با عوارض روانی دوره پساکرونا پس از تشکیل، باید فعالیت هایی اجتماع محور را در دستور کار خود قرار دهد تا عوارض منفی روانی این دوره را مدیریت کند، اعلام نمود: برای رفع کردن چالش های روانی در این دوره، احتیاجمند غربالگری ملی روانی افراد براساس طبقات اجتماعی هستیم. در این غربالگری افراد بهبود یافته از بیماری، افرادی که یک یا چند عضو خانواده خود را بر اثر بیماری از دست داده اند یا افرادی که متحمل خسارت های اقتصادی شده و در نهایت افرادی که در دوره قرنطینه دچار مسائل روانی و خانوادگی شده اند باید شناسایی و برای آنها پرونده های روانی الکترونیک تشکیل گردد. حاتمی افزود: در طرح ملی غربالگری هم مسائل فردی افراد و هم مسائل اجتماعی و خانوادگی آنها ارزیابی می گردد تا مقدار اثر کرونا بر روح و روان افراد تعیین گردد. دراین صورت، می توان افراد مستعد بروز رفتارهایی مانند خودکشی و... را به موقع شناسایی و برای کنترل آنها اقدام کرد.

سازمان بهداشت دنیای، سال گذشته را سال پیشگیری از خودکشی نامگذاری کرد اما در ایران، روزی را به همین مناسبت روز نشاط نامگذاری کردند. تا زمانی که سال پیشگیری از خودکشی

چنین نگاهی به پدیده خودکشی میان مردم و مسئولان وجود دارد و خودکشی را آسیب اجتماعی ندانیم نمی توانیم برای مقابله با آن در دوره پساکرونا کار جدی انجام دهیم

• آمارخودکشی در ایران

خودکشی در ایران، نسبت به دنیا شرایط مثبت تری دارد. یعنی تعداد افرادی که در ایران دست به خودکشی می زنند در مقایسه با آمارهای دنیای نرخ نزدیک به متوسط را دارد. بنابراین اگر درباره افزایش نرخ خودکشی در دوره پساکرونا صحبت می گردد، این افزایش متناسب با افزایش نرخ دنیای است و نباید ایران را از دنیا جدا بدانیم